Zonguldak

Yüzölçümü: 3.481 km2
Nüfus : 615.599 Zengin bir tarihi geçmişi olan, göz alabildiğince yeşili, bin yıllık mağaraları, doğal ve tarihi güzellikleriyle Zonguldak; görülmeye değer bir ildir. 80 km’lik kıyı şeridi boyunca çok sayıda doğal plaj ve kumsal bulunmaktadır. Doğu yönünden itibaren Sazköy, Filyos, Türkali, Göbü, Hisararkası, Uzunkum, Kapuz, Karakum, Değirmenağzı, Ilıksu, Kireçlik, Armutçuk, Karadeniz Ereğli, Mevreke, Alaplı ve Kocaman mevkiler yaz boyunca yöre halkının akın ettiği kumsallardır.
Zonguldak ilinde yapılan araştırmalara göre ilin tarihi M.Ö. 1. bin başlarından başlamaktadır. İlkçağ'da Sandrake adıyla bilinen köye benzer yerleşme, ilin ilk yerleşim alanı olup, adını Sandra Çayı'ndan (Üzülmez/Zonguldak Deresi) almıştır. İl ve çevresinin tarihi Phryglerin M.Ö. 1200’lerde bölgeye hâkim olmasıyla başlar. M.Ö. 6. yüzyıldan 2. yüzyıla kadar Phryg egemenliğinde kalan bölgeye daha sonra sırasıyla Kimmerler, Lydialılar, Assurlar ve Medler hâkim olur. M.Ö. 6.yüzyıl ortalarında Megonalılar ve Boiotialılar burada güçlü bir Yunan kolonisi kurmuşlar ve yöre bu dönemde Ereğli Harekleia Pontika adını almıştır. Anadolu'yu eline geçiren Persler, Zonguldak ve çevresini Kappadokia Satraplığı'na bağlar. M.Ö. 334’e kadar süren Pers hâkimiyeti, yerini Makedonialılara bırakır.
M.Ö. 2. yüzyılda Bithynia Krallığı egemenliğine giren kent, M.Ö. 1. yüzyılda Romalılar tarafından ele geçirilmiştir. M.S. 4. yüzyılda Bizans İmparatorluğu'na bağlanan daha sonra da Ceneviz ve Osmanlı egemenliğine giren kentin zengin taşkömürü yatakları vardır.
Yöredeki kültürel yapının oluşmasında yöre halkı yanında Megaralılar, Thraklar, Hellenler, Persler, Cenevizliler, Romalılar, Bizanslılar etkili olmuşlardır. Yöre, antik Paphlogonia bölgesi içinde kalan Terion-Filyos/Hisarönü gibi, çağının en önemli yerleşim birimlerinden biridir. Ayrıca mitolojide Altın Post serüveninde Argonaut gemicilerini konuk eden Karadeniz Ereğli, Hades, Kerbenis, Herakles, Herakleides, Krispus gibi Antikçağ ünlülerinin de izlerini taşır.
Yunan mitolojisinin en ünlü kahramanı olan yarı tanrı Herakles güç ve kahramanlığın timsalidir. Herakles’e on iki görev verilir. On iki görevden biride Karadeniz Ereğli’de bulunan Cehennemağzı Mağarası'ndaki Cehennem Bekçisi Köpeği, Kerberus’u etkisiz hale getirmektir.Yine mitolojiye göre Altın Post’u arayan Argonautlar, Heraklia Pontica’ya da uğramışlardır.M.Ö.390’da Herakleia, Pontica’da doğan filozof Pontikos Herakleides “dünyanın kendi ekseni etrafında döndüğü” düşüncesini ortaya atan ilk düşünür ve astronomdur. Ayrıca pantomim sanatının ünlü ustası. Mısırlı Krispos bir dönem Herakleia Pontika’da yaşamıştır.

Kısa bir zamanda şehir merkezi haline gelen Zonguldak'm tarihi, yörenin tarihinden çok çok yenidir. Denilebilir ki: şehrin oluşumu, bu havalideki kömür madeninin esaslı bir şekilde 1865 senesinde işletilmesiyle başlar.

Madenlerin faaliyete geçmesiyle havzaya yerli ve yabancı sermaye girişi başlamıştır. Bu suretle kömür ocakları, birbiri akabinde açıldıkça baş gösteren iktisadi ve sosyal şartlar maden ocaklarının açıldığı bu sahada yeni bir yerleşim birimi meydana getirmiştir. 1896 senesine gelinceye kadar yazılan muhareratta Zonguldak, Ereğli livasına tabi "Zonguldak nam mevki" diye zikredilmiştir.

1893 tarihinde Zonguldak limanı mendireğinin inşası ile faaliyet sahası daha da genişleyen Zonguldak mevkinin nüfusu ve bina adedi süratle çoğaldığından tarihi Zonguldak'inkine nispetle çok eski olan "Goca köyü" aynı vaziyetini muhafaza ederken, "Elvan Köyü"nün mahallesi olan Zonguldak mevkii 1899 yılında kaza olmuştur. Zonguldak 1920 senesine kadar kaza teşkilatı ile idare edilmiştir. Fakat maden cevherinin üretimi ve satışı arttıkça, daha doğrusu iktisadi şartlara paralel olarak şehirde gerek nüfus ve gerek mesken adedi de arttığından Zonguldak, 1 Haziran 1920 senesinde kaza sınıfından çıkarılarak mutasarrıflık sınıfına dahil edilmiştir.

İstiklâl davası ile beraber milli idare Anadolu'da kurulunca, hükümet havzaya hak ettiği ehemmiyeti vermiş, milli davamızı şerefle bitiren büyük İstiklâl Zaferi'nden sonra 1 Nisan 1924 tarihinde Cumhuriyet sonrası kurulan ilk il olmuştur.